Begraaftradities: grafheuvels

Rond Hillig Meer komen drie eeuwenoude begraaftradities samen: grafheuvels, hunebedden en natuurbegraven. De komende tijd duiken we dieper in deze tradities. We starten met de bron van inspiratie voor onze natuurbegraafplaats: grafheuvels.  

Bij landgoed Heidehof liggen zeven grafheuvels. De een duidelijk zichtbaar, de ander meer verstopt. Naast het fietspad aan de provinciale weg ligt ‘de Ketenberg’. Deze plek is vernoemd naar de bouwkeet die daar aan het begin van de vorige eeuw stond tijdens de verharding van de weg. De keet stond daar vanwege de beschutting die een verhoging in het landschap gaf. Aan het begin van de 20e eeuw is hier onderzoek gedaan door A. E. van Giffen die ontdekte dat hier een grafheuvel lag. Tijdens onderzoek in de jaren 90 bleek dat er een bijzonder verhaal aan deze grafheuvel verbonden was. Lang geleden, waarschijnlijk zo’n vijfduizend jaar, zijn hier een jonge moeder en haar kind begraven. Het is mogelijk dat zij een van de eersten in het gebied waren die op deze manier zijn begraven. 

In de late steentijd, ongeveer vijfduizend jaar geleden, kwam er een nieuw volk ons land in. De mensen van de enkelgrafcultuur begroeven overal waar ze kwamen hun overleden op dezelfde manier. Zij bouwden als eerste de grafheuvel. Later plaatsten de mensen van de klokbekercultuur hier het lichaam van moeder en kind bij en werd de heuvel opgehoogd. Lichamen werden in een kuil gelegd die bedekt werd met plaggen en daarop zand. Soms werd er maar één persoon begraven in een grafheuvel, soms meerdere personen. De reden hiervoor is niet duidelijk, misschien was de groep simpelweg al verder getrokken of had het te maken met status. De status die iemand had is niet altijd meer terug te leiden, maar het geslacht van de overledene is wel duidelijk te herkennen bij deze cultuur namelijk door de manier waarop iemand begraven werd. 

Mannen werden op hun rechterzij begraven, en kregen wapens en werktuigen mee. Vrouwen werden op hun linkerzij begraven met kettingen en armbanden van bijvoorbeeld barnsteen. Beiden kregen aardewerken potten mee. Hier zat waarschijnlijk voedsel in voor in het hiernamaals. Na verloop van tijd werden mensen gecremeerd. Dit ging niet altijd zoals wij dat nu gewend zijn, het lichaam verdween niet altijd compleet. De as werd in een urn samen met het lichaam begraven op de plek van de crematie. We weten dit omdat er brandresten zijn gevonden in de graven. 

Er zijn indrukwekkende voorbeelden te vinden van grafheuvels die omringd zijn door een krans van houten palen of stenen. Grafheuvels hadden niet alleen de functie van begraafplaats, ze hadden ook een ceremoniële waarde. Niet alle grafheuvels zijn zo duidelijk te herkennen en we hechten pas sinds kort weer waarde aan deze plekken als monumenten uit onze geschiedenis. Door veldontginning zijn veel grafheuvels verloren gegaan, maar op de plekken waar sporen van grafheuvels zijn teruggevonden zijn vele gereconstrueerd. 

Op landgoed Heidehof is ook een grafheuvel die niet meer in zijn originele staat verkeert. De oorspronkelijke eigenaar van de grond had een productiebos en vond het veel werk om zijn paard telkens het hele gebied over mee te nemen. Daarom groef hij een van de grafheuvels deels uit om een stal te bouwen. Deze grafheuvel is nooit hersteld, omdat die paardenstal ook deel is van onze geschiedenis. Het laat zien dat we een kostbaar deel van onze historie verliezen als we niet voorzichtig met onze omgeving omgaan. 

Linksachter ziet u een grafheuvel waar een deel ontbreekt, hier stond vroeger de paardenstal.